Hầu hết các máy ảnh hiện đại đều được trang bị hệ thống lấy nét tự động, còn được biết đến là Auto Focus (AF), giúp người sử dụng bắt nét chính xác vào đối tượng, tạo ra những bức ảnh rõ nét và chân thực. Việc biết cách sử dụng chức năng lấy nét này là quan trọng để có được những bức hình đẹp và ấn tượng. Trong bài viết này, học viện Aloha sẽ giới thiệu kiến thức cơ bản về tính năng tự động lấy nét và các chế độ lấy nét trên máy ảnh DSLR và Mirrorless.
Auto Focus là gì?
Chế độ Auto Focus (viết tắt là AF) hay còn được gọi là lấy nét tự động, là một trong những tính năng quan trọng được tích hợp trong các máy ảnh kỹ thuật số hiện đại. Chức năng này cho phép người sử dụng tự động lấy nét vào đối tượng một cách dễ dàng, không cần phải điều chỉnh lấy nét thủ công (Manual Focus/MF) như trước đây. Có nhiều phương pháp lấy nét tự động khác nhau được cung cấp cho từng loại máy ảnh, tùy thuộc vào kiểu máy bạn đang sử dụng.
Kiến thức cơ bản về chế độ lấy nét tự động của máy ảnh
Tầm quan trọng của sự tương phản
Để đảm bảo hệ thống lấy nét tự động hoạt động một cách bình thường, quan trọng nhất là đặt máy ảnh trong khu vực có độ tương phản cao. Nếu bạn sử dụng máy ảnh để lấy nét vào một bức tường trắng không có họa tiết hoặc bầu trời xanh hoặc không có bất kỳ đám mây nào, hệ thống lấy nét tự động sẽ thường cố gắng lấy nét một vài lần và không tiếp tục bắt nét. Điều này là do thiếu độ tương phản để máy ảnh có thể xác định và đánh giá độ chính xác của tiêu điểm.
Tuy nhiên, nếu bạn chọn một khu vực có sự tương phản trên bức tường và đặt tiêu điểm ngay chính giữa, hệ thống lấy nét tự động sẽ có khả năng lấy nét dễ dàng hơn. Điều này là do độ tương phản cao giúp hệ thống lấy nét tự động đánh giá và xác định vị trí tiêu điểm một cách chính xác.
Lấy nét Auto focus chủ động và thụ động
Có hai loại lấy nét chính là lấy nét chủ động và lấy nét thụ động. Hệ thống lấy nét chủ động thường hoạt động bằng cách chiếu một chùm tia màu đỏ vào đối tượng, sau đó đo ánh sáng phản xạ để xác định khoảng cách giữa máy ảnh và đối tượng. Khi khoảng cách được xác định, ống kính sẽ điều chỉnh tiêu điểm một cách tự động. Lấy nét chủ động thường hiệu quả trong môi trường thiếu sáng, nhưng hạn chế đối với đối tượng đứng yên ở gần.
Ngược lại, hệ thống lấy nét thụ động sử dụng lấy nét theo pha, lấy nét tương phản hoặc cả hai để bắt nét đối tượng. Máy ảnh DSLR và Mirrorless thường có khả năng sử dụng cả lấy nét theo pha và lấy nét tương phản. Lấy nét thụ động phù hợp với nhiều tình huống, kể cả khi đối tượng di chuyển, và có khả năng hoạt động trong nhiều điều kiện ánh sáng.
Lấy nét theo pha, lấy nét tương phản và lấy nét kết hợp
Các máy ảnh DSLR và Mirrorless thường sử dụng ba loại hệ thống lấy nét cơ bản là lấy nét theo pha, lấy nét tương phản và lấy nét kết hợp.
- Lấy nét theo pha: Sử dụng thấu kính siêu nhỏ để tạo ra hai hình ảnh và đo khoảng cách giữa chúng, giúp xác định đối tượng nào được lấy nét trước. Lấy nét theo pha nhanh chóng và phù hợp cho việc theo dõi các đối tượng chuyển động nhanh.
- Lấy nét tương phản: Dựa trên thuật toán để tìm kiếm sự tương phản trong hình ảnh và bắt nét. Phù hợp khi chụp ảnh trong điều kiện ánh sáng yếu và cung cấp khả năng bắt nét chính xác hơn lấy nét theo pha trong môi trường này.
- Lấy nét kết hợp: Thường được sử dụng trong máy ảnh cao cấp, kết hợp cả lấy nét theo pha và lấy nét tương phản. Điều này mang lại khả năng lấy nét nhanh và chính xác ở nhiều điều kiện khác nhau, được gọi là Hybrid AF.
Sự kết hợp giữa các loại lấy nét này giúp máy ảnh đạt được hiệu suất ổn định và linh hoạt trong việc bắt nét.
Hệ thống Auto focus trên máy ảnh DSLR và Mirrorless
Trong máy ảnh DSLR, ánh sáng truyền qua ống kính và vào thân máy, sau đó phản xạ từ gương lật vào kính ngắm quang học (OVF). Một phần của ánh sáng này đi qua một phần của gương lật và chiếu vào gương phụ. Ánh sáng sau đó được phản xạ vào một cảm biến AF riêng biệt, nằm trong buồng máy ảnh, được sử dụng cho hệ thống lấy nét theo pha.
Cảm biến AF này chứa các mẫu khác nhau theo nhiều hướng khác nhau, bao gồm cả hướng dọc, hướng ngang và hướng chéo. Các mẫu này được sử dụng để đo độ tương phản và hỗ trợ trong quá trình lấy nét theo pha.
Để sử dụng lấy nét tương phản, máy ảnh DSLR cần chuyển đến chế độ “Live View”, trong đó ánh sáng trực tiếp vào cảm biến hình ảnh để hệ thống tự động lấy nét có thể tìm kiếm độ tương phản. Máy ảnh DSLR có khả năng sử dụng cả hai phương pháp lấy nét, cả lấy nét theo pha và lấy nét tương phản. Trái ngược với điều này, máy ảnh mirrorless không có gương lật, ánh sáng trực tiếp đến cảm biến hình ảnh và hệ thống lấy nét trực tiếp trên cảm biến mà không cần cảm biến lấy nét phụ.
Điểm lấy nét
Điểm lấy nét là các hình vuông hoặc chấm nhỏ mà bạn nhìn thấy khi nhìn qua kính ngắm của máy ảnh. Máy ảnh ở các phân khúc khác nhau, từ cấp thấp đến chuyên nghiệp, sử dụng hệ thống lấy nét tự động với số lượng điểm lấy nét khác nhau.
Máy ảnh ở phân khúc cấp thấp thường có hệ thống lấy nét đơn giản với một vài điểm lấy nét, trong khi máy ảnh chuyên nghiệp có hệ thống lấy nét phức tạp với nhiều điểm lấy nét. Số lượng và vị trí của các điểm lấy nét này có thể thay đổi tùy thuộc vào từng loại máy ảnh và dòng sản phẩm cụ thể.
Các loại điểm lấy nét Autofocus
Có ba loại cảm biến lấy nét theo pha chính: dọc, ngang và chéo. Các loại cảm biến này chỉ áp dụng cho lấy nét theo pha và phụ thuộc vào cảm biến phần cứng. Cảm biến dọc và ngang có khả năng phát hiện độ tương phản theo một hướng cụ thể. Cảm biến kiểu chữ thập là cảm biến hai chiều, có khả năng phát hiện độ tương phản trên cả đường dọc và ngang. Số lượng cảm biến kiểu chữ thập trên máy ảnh có thể ảnh hưởng đến khả năng chính xác của lấy nét theo pha. Đối với máy ảnh DSLR, quan trọng là quan tâm đến tổng số điểm lấy nét theo pha và số lượng cảm biến chéo, đặc biệt khi bạn muốn chụp đối tượng di chuyển nhanh. Trên máy ảnh mirrorless, cảm biến lấy nét theo pha trên cảm biến hình ảnh có thiết kế đặc biệt và có thể tập trung theo một chiều nhất định.
Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu suất lấy nét
Chất lượng ánh sáng đóng vai trò quan trọng trong hiệu suất lấy nét tự động, đặc biệt là trong điều kiện ánh sáng yếu. Trong môi trường thiếu sáng, máy ảnh có thể gặp khó khăn trong việc phát hiện độ tương phản, dẫn đến giảm hiệu suất lấy nét tự động.
Ngoài ra, một số yếu tố khác cũng có thể ảnh hưởng đến hiệu suất lấy nét tự động, bao gồm khẩu độ tối đa của ống kính và tốc độ của động cơ lấy nét. Ống kính có khẩu độ tối đa f/2.8 thường lấy nét nhanh hơn so với ống kính zoom f/5.6. Ống kính f/2.8 thích hợp với hệ thống lấy nét tự động do khẩu độ không quá rộng và không quá hẹp. Các ống kính tiêu cự f/1.4 thường có thể lấy nét chậm hơn vì cần nhiều góc xoay hơn để đạt được tiêu điểm chính xác. Khẩu độ lý tưởng nên từ f/2.0 đến f/2.8 để đảm bảo hiệu suất lấy nét tự động tốt nhất.
Phạm vi điểm lấy nét
Một yếu tố quan trọng khác trong việc lấy nét là phạm vi bao phủ của hệ thống điểm lấy nét. Điều này liên quan đến khả năng của các điểm lấy nét tiếp cận các cạnh của khung hình với khoảng cách bao xa trước khi chúng không còn được sử dụng để chọn và theo dõi tiêu điểm. Mặc dù phạm vi bao phủ của điểm lấy nét không ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất lấy nét tự động, nhưng nó trở nên quan trọng khi cần theo dõi các đối tượng di chuyển nhanh.
Trong trường hợp máy ảnh mirrorless, phạm vi lấy nét rộng là một lợi thế đặc biệt khi cảm biến lấy nét theo pha được tích hợp. Điều này đặt ra một thách thức đối với máy ảnh DSLR, nơi kích thước của gương phụ và cảm biến lấy nét giới hạn phạm vi này. Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng theo dõi các đối tượng chuyển động nhanh và làm giảm hiệu suất lấy nét tự động trong những tình huống đòi hỏi sự linh hoạt và nhanh nhạy.
Các chế độ lấy nét (Autofocus Modes)
Hầu hết các máy ảnh hiện đại đều được trang bị nhiều chế độ lấy nét để đáp ứng đa dạng các tình huống chụp ảnh. Các chế độ lấy nét thường được điều chỉnh tùy thuộc vào loại chủ thể bạn đang chụp, có phải là chân dung tĩnh hay đối tượng đang chuyển động. Khi chụp ảnh chân dung của đối tượng tĩnh, việc lấy nét một lần và chụp ảnh là đủ. Tuy nhiên, nếu đối tượng bắt đầu di chuyển, bạn có thể cần lấy lại tiêu điểm để đảm bảo độ nét chính xác.
Đối với các tình huống đặc biệt như chụp ảnh đối tượng liên tục chuyển động, các máy ảnh ngày nay thường được trang bị chế độ lấy nét tự động liên tục. Chế độ này giúp máy ảnh liên tục điều chỉnh tiêu điểm để theo dõi và bắt nét trên đối tượng di chuyển, giúp bạn chụp những khoảnh khắc động đậm nét và rõ ràng.
Chế độ lấy nét đơn (AF-S)
Trong chế độ lấy nét đơn (Single Autofocus Mode), bạn có thể chọn một điểm cụ thể để máy ảnh tập trung tìm kiếm độ tương phản. Khi bạn nhấn nửa nút chụp hoặc sử dụng nút lấy nét chuyên dụng (nếu có), máy ảnh sẽ lấy nét ở điểm bạn đã chọn và sau đó khóa tiêu điểm. Nếu đối tượng di chuyển sau khi bạn đã khóa tiêu điểm, máy ảnh không sẽ lấy lại tiêu điểm ngay cả khi bạn nhấn nửa nút chụp. Chế độ này thường yêu cầu bạn khóa lấy nét trước khi chụp ảnh, và nếu lấy nét không chính xác, quá trình chụp ảnh có thể bị ảnh hưởng.
Chế độ lấy nét liên tục (AF-C)
Chế độ lấy nét liên tục (Continuous Autofocus) là một tùy chọn có sẵn trên cả máy ảnh DSLR và máy ảnh Mirrorless. Thường được ưa chuộng khi cần theo dõi các đối tượng đang di chuyển nhanh, như khi chụp ảnh thể thao hoặc động vật hoang dã. So với chế độ lấy nét đơn, chế độ liên tục đòi hỏi sự phức tạp hơn về tốc độ lấy nét tự động và các thuật toán theo dõi, phụ thuộc nhiều vào loại đối tượng và tốc độ di chuyển của nó.
Một điểm độc đáo của chế độ lấy nét liên tục là khả năng điều chỉnh tiêu điểm khi bạn hoặc đối tượng của bạn đang di chuyển. Đơn giản bằng cách tiếp tục nhấn nửa chừng nút chụp hoặc giữ nút lấy nét tự động (AF) chuyên dụng (nếu có) trên máy ảnh, hệ thống lấy nét tự động sẽ tự động theo dõi chuyển động và điều chỉnh tiêu điểm một cách linh hoạt và chính xác.
Chế độ lấy nét tự động (AF-A) / Chế độ kết hợp
Ngày nay, có nhiều máy ảnh đã tích hợp chế độ lấy nét tự động hybrid, cho phép người dùng linh hoạt chuyển đổi giữa chế độ lấy nét đơn và lấy nét liên tục. Khi đối tượng ổn định, máy ảnh sẽ tự động chuyển sang chế độ lấy nét đơn, trong khi nếu đối tượng di chuyển, máy ảnh sẽ tự động chuyển đổi sang chế độ lấy nét liên tục. Điều này giúp cải thiện khả năng linh hoạt và đáp ứng nhanh chóng với các tình huống chụp ảnh khác nhau.
Chế độ lấy nét Servo toàn thời gian (AF-F)
Chế độ Servo AF toàn thời gian, hay còn được gọi là “AF-F,” là một tính năng đặc biệt được Nikon giới thiệu chủ yếu cho việc quay video trên máy ảnh DSLR và máy ảnh không gương lật. Chế độ này tự động theo dõi chuyển động của đối tượng và duy trì quá trình lấy nét liên tục trong suốt quá trình quay video, mang lại trải nghiệm quay video mượt mà và chất lượng.
Thay đổi các chế độ lấy nét
Các chế độ lấy nét trên mỗi loại máy ảnh có sự khác nhau, và cách điều chỉnh chúng cũng tùy thuộc vào từng thiết bị cụ thể mà bạn đang sử dụng. Ví dụ, để điều chỉnh chế độ lấy nét trên các máy ảnh DSLR Nikon cấp thấp, bạn có thể truy cập vào màn hình hiển thị của máy ảnh để thực hiện điều này. Ngược lại, các máy ảnh DSLR và mirrorless cao cấp thường được trang bị các nút chuyên dụng để dễ dàng chuyển đổi giữa các chế độ lấy nét khác nhau.
Chế độ lấy nét theo vùng (AF-Area Modes)
Chế độ lấy nét AF xác định (Pinpoint AF Mode)
Khi bạn chọn chế độ Single-Point AF-Area Mode (Nikon) hoặc Manual AF Point (Canon), máy ảnh chỉ sử dụng một điểm lấy nét mà bạn chọn trong kính ngắm để lấy nét. Vì vậy, nếu bạn di chuyển điểm lấy nét lên / xuống / trái / phải, máy ảnh sẽ chỉ phát hiện độ tương phản trên điểm lấy nét cụ thể đó.
Chế độ vùng lấy nét tự động đơn điểm (Single-Point AF-Area Mode)
Khi bạn lựa chọn chế độ Single-Point AF-Area Mode (Nikon) hoặc Manual AF Point (Canon), máy ảnh sẽ chỉ sử dụng một điểm lấy nét mà bạn đã chọn trong kính ngắm để thực hiện quá trình lấy nét. Do đó, nếu bạn di chuyển điểm lấy nét lên / xuống / trái / phải, máy ảnh sẽ chỉ tập trung phát hiện độ tương phản trên điểm lấy nét cụ thể mà bạn đã chọn. Điều này mang lại sự kiểm soát lớn hơn đối với việc xác định nơi máy ảnh lấy nét và giúp tạo ra các bức ảnh chính xác theo ý muốn của bạn.
Chế độ lấy nét vùng Dynamic (Dynamic AF-Area)
Trong chế độ lấy nét vùng “Dynamic” (Nikon) hoặc “AF Point Expansion” (Canon), sau khi bạn đã chọn một điểm lấy nét, máy ảnh sẽ tập trung lấy nét theo điểm bạn đã chọn ban đầu. Trong trường hợp đối tượng di chuyển, máy ảnh sẽ sử dụng các điểm lấy nét xung quanh để theo dõi và duy trì tiêu điểm cho đối tượng. Bạn có thể liên tục theo dõi đối tượng bằng cách di chuyển máy ảnh cùng với đối tượng để đảm bảo rằng nó luôn ở gần điểm lấy nét ban đầu.
Chế độ này hoạt động đặc biệt hiệu quả với những đối tượng chuyển động nhanh. Đối với các máy ảnh cao cấp và chuyên nghiệp, chế độ này thường cho phép người dùng kiểm soát số lượng điểm lấy nét xung quanh. Ví dụ, trên Nikon D810, bạn có thể chọn giữa 9, 11, 21 và 51 điểm trong chế độ vùng lấy nét động. Như vậy, nếu bạn chỉ quan tâm đến một phần nhỏ của cảnh, bạn có thể chọn 9 điểm, và nếu bạn muốn theo dõi toàn bộ khung hình, bạn có thể chọn tất cả 51 điểm để theo dõi đối tượng của mình.
Chế độ lấy nét vùng tự động (Auto-Area AF Mode)
Chế độ Auto-Area AF Mode là phương pháp lấy nét “ngắm và chụp,” trong đó máy ảnh tự động chọn điểm cần lấy nét tùy thuộc vào điều kiện chụp. Khi bạn chụp, máy ảnh sẽ nhận diện tông màu da trong khung hình và tự động lấy nét vào đối tượng có tông màu da. Nếu có nhiều người trong khung hình, máy ảnh sẽ tập trung vào những người gần máy ảnh nhất. Trong trường hợp không có tông màu da nào được phát hiện, máy ảnh sẽ lấy nét vào đối tượng gần nhất và lớn nhất trong khung hình.
Nếu bạn chọn chế độ lấy nét đơn và kích hoạt “Auto-Area AF,” máy ảnh sẽ hiển thị các điểm lấy nét, cho phép bạn xem và xác nhận khu vực mà máy ảnh sẽ tự động lấy nét.
Chế độ lấy nét vùng nhóm (Group-Area AF Mode)
Chế độ lấy nét tự động theo nhóm (Group Auto Focus Area Mode) cho phép bạn chọn một vùng lấy nét tự động cụ thể với một số lượng nhỏ điểm lấy nét tự động thay vì chỉ lấy một điểm duy nhất. Chế độ này đảm bảo độ chính xác cao khi bạn muốn lấy nét tự động nhiều chủ thể cụ thể một lúc, đặc biệt hữu ích khi chụp ảnh động vật hoang dã hoặc các bối cảnh thể thao.
Chế độ lấy nét này hoạt động với 4 điểm lấy nét, điểm thứ năm ở giữa bị ẩn. Bạn có thể di chuyển tất cả bốn điểm lấy nét bằng cách sử dụng bộ điều khiển cảm ứng đa điểm ở mặt sau của máy ảnh. Khi chọn đối tượng lấy nét, tất cả năm điểm lấy nét sẽ được kích hoạt đồng thời để lấy nét, ưu tiên cho chủ thể gần nhất. Lấy nét tự động theo vùng nhóm đặc biệt hữu ích khi chụp ảnh chim, động vật hoang dã và các môn thể thao.
Khi bạn sử dụng chế độ lấy nét vùng nhóm ở chế độ lấy nét đơn, máy ảnh sẽ nhận diện khuôn mặt và cố gắng lấy nét vào mắt của đối tượng gần nhất. Điều này giúp máy ảnh ưu tiên lấy nét vào chủ thể chính hơn, ví dụ như trong tình huống chụp người giữa cành cây và chiếc lá, nơi máy ảnh sẽ cố gắng lấy nét vào khuôn mặt của người đó thay vì chiếc lá gần nhất. Tuy nhiên, khả năng nhận dạng khuôn mặt chỉ sử dụng ở chế độ lấy nét đơn trên máy ảnh DSLR của Nikon.
Chế độ lấy nét theo mắt (Eyes Autofocus)
Một trong những chế độ lấy nét quan trọng và được sử dụng phổ biến hiện nay là chế độ Eyes Autofocus, hay còn gọi là lấy nét tự động mắt. Chế độ này thường được ưa chuộng trong việc chụp ảnh chân dung, giúp lấy nét chính xác vào mắt của chủ thể. Việc lấy nét ở một điểm nhỏ như mắt thường khó khi sử dụng lấy nét thủ công, và để giải quyết vấn đề này, hầu hết các máy ảnh hiện nay đều tích hợp chế độ Eyes Autofocus.
Các dòng máy ảnh không gương lật như Nikon Z, Canon EOS R, và các sản phẩm của Sony thường là tiên phong trong việc tích hợp chế độ lấy nét tự động mắt. Đặc biệt, hệ thống Eye Autofocus của Sony được đánh giá cao với khả năng lấy nét chính xác ngay cả khi chụp đối tượng động vật hoang dã.
Ngoài ra, các máy ảnh còn có các chế độ lấy nét tự động khác như lấy nét ưu tiên khuôn mặt, lấy nét vùng rộng, lấy nét theo dõi đối tượng, và nhiều tùy chọn khác tùy thuộc vào từng dòng và mô hình máy ảnh.
Sử dụng các chế độ AF-Area khác nhau khi nào?
Mỗi chế độ lấy nét theo vùng đều có tính chất và đặc điểm khác nhau, phù hợp cho từng hoàn cảnh chụp ảnh cụ thể. Tùy thuộc vào tình huống cụ thể, người dùng có thể lựa chọn chế độ AF-Area thích hợp. Dưới đây là một số tình huống mà ta có thể sử dụng các chế độ này:
- Chế độ Single-Point AF-Area Mode (Nikon) hoặc Manual AF Point (Canon):
- Sử dụng khi muốn lấy nét chính xác vào một điểm cụ thể trong khung hình.
- Đặc biệt hữu ích cho chụp ảnh tĩnh với đối tượng tĩnh.
- Chế độ Dynamic AF-Area Mode (Nikon) hoặc AF Point Expansion (Canon):
- Lựa chọn khi đối tượng hoặc người chụp ảnh đang di chuyển.
- Hệ thống sẽ sử dụng các điểm lấy nét xung quanh để theo dõi chuyển động của đối tượng và giữ tiêu điểm.
- Chế độ Auto-Area AF Mode:
- Thích hợp cho chụp ảnh ngắm và chụp nhanh, khi muốn máy ảnh tự động chọn điểm lấy nét.
- Máy ảnh sẽ nhận diện tông màu da hoặc lấy nét vào đối tượng lớn nhất và gần nhất trong khung hình.
- Chế độ Group Auto focus area mode:
- Sử dụng khi muốn lấy nét tự động vào một nhóm điểm lấy nét.
- Đặc biệt hữu ích khi chụp đối tượng di chuyển nhanh như động vật hoang dã hoặc thể thao.
- Chế độ Eyes Autofocus:
- Lựa chọn khi muốn lấy nét chính xác vào mắt của chủ thể, đặc biệt trong chân dung.
- Phổ biến trên các máy ảnh cao cấp, giúp lấy nét chính xác và tự động vào mắt người hoặc động vật.
Thay đổi chế độ lấy nét theo vùng (AF-Area Mode)
Để thay đổi chế độ lấy nét theo vùng, có thể điều chỉnh thủ công thông qua màn hình hiển thị đối với các máy ảnh cấp thấp. Đối với máy ảnh DSLR hoặc máy ảnh mirrorless cấp cao hơn, bạn có thể nhanh chóng thay đổi chế độ lấy nét vùng bằng cách nhấn các nút tổ hợp trên máy. Ví dụ, trên máy ảnh DSLR Nikon D850, bạn chỉ cần nhấn nút AF-mode ở phía trước của máy, sau đó xoay Sub-command dial ở đằng trước để thay đổi chế độ lấy nét theo vùng.
