Cách lấy nét thủ công với ống kính có vẻ phức tạp so với sự thuận tiện của lấy nét tự động, và bạn có thể đặt ra câu hỏi về lý do tại sao “lấy nét thủ công” vẫn là một lựa chọn của các nhiếp ảnh gia.
Trong bài viết này, Học viện Aloha sẽ cung cấp thông tin về cách lấy nét thủ công với ống kính và giải thích những điều làm nên sự khác biệt giữa lấy nét thủ công và lấy nét tự động.
Lấy nét thủ công là gì?
Hầu hết các ống kính máy ảnh đều có khả năng điều chỉnh tiêu cự. Lấy nét xảy ra khi các thành phần trong ống kính di chuyển qua lại, hoặc khi toàn bộ ống kính di chuyển về phía trước và phía sau để thay đổi cách nó chiếu ánh sáng. Trong thực tế, điều này có nghĩa là ống kính hiển thị một khu vực cụ thể “trong tiêu điểm” nơi hình ảnh trở nên sắc nét, trong khi các khu vực phía trước và phía sau trở nên mờ hơn.
Lấy nét thủ công xảy ra khi điều chỉnh vùng trong tiêu điểm, làm cho nó gần hơn hoặc xa hơn so với máy ảnh. Điều này được thực hiện bằng cách xoay vòng lấy nét trên ống kính, đặc biệt khi tính năng lấy nét tự động đã được tắt.
Lấy nét thủ công và tự động có gì khác?
Lấy nét với ống kính, dù bằng phương pháp thủ công hay tự động, đều liên quan đến việc chọn vùng nào sẽ được tập trung lấy nét. Lấy nét thủ công và lấy nét tự động thực hiện công việc này theo cách khác nhau:
- Lấy nét thủ công: Trong trường hợp 1, người sử dụng tự điều chỉnh vòng lấy nét trên ống kính để thay đổi khoảng cách lấy nét của ống kính. Điều này đòi hỏi sự can thiệp trực tiếp từ người chụp ảnh để xác định vị trí lấy nét mong muốn.
- Lấy nét tự động: Trong trường hợp 2, máy ảnh sử dụng các cảm biến và thuật toán để di chuyển các thành phần của ống kính và tập trung lấy nét vào chủ thể được chọn. Các chế độ lấy nét tự động như AF-S hoặc AF-C, cũng như các chế độ vùng AF như theo dõi động, Eye AF, … có thể được kích hoạt để điều chỉnh cách máy ảnh lấy nét.
Dù cả hai cách tiếp cận đều có thể đạt được kết quả tương tự, nhưng có vài tình huống khiến lấy nét thủ công trở nên quan trọng. Bài viết sẽ giải thích cụ thể về lấy nét thủ công và khi nào bạn nên sử dụng nó.
Cách bật tính năng lấy nét thủ công trên máy ảnh
Các Lens đơn giản nhất thường chỉ hỗ trợ lấy nét thủ công, không có động cơ lấy nét tự động và không hỗ trợ các tính năng như lấy nét tự động điều khiển bằng trục vít. Ví dụ, các Lens AF-D của Nikon cũ hơn, nó sử dụng một cơ chế vít để lấy nét tự động, trong khi các Lens mới hơn thường kết nối điện tử.
Mặc dù có thể rẻ hơn nhiều so với các phiên bản có khả năng lấy nét tự động, nhưng chúng yêu cầu người sử dụng lấy nét bằng tay. Điều này có thể làm cho chúng trở nên phổ biến trong số những người muốn tìm hiểu và làm quen với việc lấy nét thủ công. Tuy nhiên, giá của các Lens cũng có thể cao, ví dụ như Lens Noct có giá 8.000 đô la, mặc dù chỉ hỗ trợ lấy nét thủ công.
Trên nhiều Lens hỗ trợ lấy nét tự động, bạn thường sẽ thấy một nút chuyển đổi với các vị trí có chữ A và M. Các Lens khác có thể có các tùy chọn như M/A, A/M hoặc A-M. Sự khác biệt giữa chúng thường liên quan đến khả năng ghi đè lấy nét thủ công khi bật tính năng tự động lấy nét của Lens. Tuy nhiên, nếu bạn chỉ đặt Lens của mình ở cài đặt “M” điều này thường có nghĩa là bạn đã tắt lấy nét tự động và chuyển sang chế độ chỉ lấy nét thủ công.
Để lấy nét thủ công, không phụ thuộc vào máy ảnh hay nhà sản xuất Lens của bạn, giao diện chuyển đổi trên Lens là phổ biến nhất. Việc di chuyển công tắc này cho phép bạn điều chỉnh tiêu điểm theo cách thủ công, và nếu bạn muốn quay lại chế độ lấy nét tự động, chỉ cần một cú nhấp nhẹ. Việc này giúp dễ dàng thử nghiệm lấy nét thủ công mà vẫn có tùy chọn dự phòng lấy nét tự động.
Trong những trường hợp khác, có thể có công tắc lấy nét thủ công hoặc tùy chọn trong menu trên máy ảnh. Cách tiếp cận này thường hoạt động tương tự như công tắc trên Lens, chỉ là một cách khác để thực hiện điều tương tự. Hãy kiểm tra máy ảnh của bạn để đảm bảo rằng tự động lấy nét đã được tắt khi bạn chuyển sang chế độ lấy nét thủ công, vì một số máy ảnh vẫn thực hiện lấy nét tự động khi bạn nhấn AF-On, ngay cả khi được đặt ở chế độ lấy nét thủ công.
Khi nào nên sử dụng lấy nét thủ công?
Sau khi bạn đã làm quen với cách đặt tiêu điểm thủ công, hãy cùng xem xét một số tình huống lý tưởng để sử dụng lấy nét thủ công.
Khi ánh sáng yếu
Trong những tình huống ánh sáng yếu như thắp nến hoặc trong môi trường tối, việc chuyển sang lấy nét thủ công có thể trở nên dễ dàng hơn so với cố gắng sử dụng hệ thống lấy nét tự động. Sự chênh lệch về hiệu suất giữa lấy nét tự động và thủ công sẽ rõ ràng hơn trên các máy ảnh cũ, vì một số máy ảnh mới có khả năng tự động lấy nét hiệu quả trong điều kiện ánh sáng thấp, thậm chí là trong những điều kiện mà lấy nét thủ công trở nên khó khăn.
Khi chụp ảnh thiên văn
Chụp ảnh thiên văn đôi khi là một thách thức đặc biệt với việc sử dụng lấy nét tự động, đặc biệt là khi phải đối mặt với ánh sáng rất yếu và yêu cầu lấy nét chính xác cao. Trong những trường hợp như vậy thường được ưa chuộng việc sử dụng lấy nét thủ công cho các đối tượng thiên văn của mình, thậm chí có thể kết hợp với chế độ xem trực tiếp phóng đại.
Lấy nét trước
Hãy tưởng tượng một tình huống khi bạn đang đợi một sự kiện đặc biệt xảy ra tại một địa điểm cụ thể, chẳng hạn như người nào đó bước vào trong nhà hoặc cô dâu bước qua ngưỡng cửa của nhà thờ. Trong trường hợp này, bạn muốn máy ảnh của mình đã sẵn sàng để lấy nét chính xác tại điểm quan trọng đó. Bằng cách đặt tiêu điểm thủ công vào đúng điểm đó, bạn có thể dễ dàng chụp ảnh khi sự kiện xảy ra mà không cần phải lo lắng về việc máy ảnh tìm kiếm tiêu điểm lấy nét.
Những vật thể khó chụp
Danh mục tiếp theo có vẻ phức tạp hơn một chút, tập trung vào ‘những tình huống khi tính năng lấy nét tự động gặp khó khăn’. Điều này có thể xuất hiện khi bạn có một chủ thể có độ tương phản thấp, như là một vật thể tối trên nền đen hoặc một chủ thể trong suốt.
Trong những tình huống như vậy, tính năng tự động lấy nét có thể gặp khó khăn và trở nên không hiệu quả. Việc đặt tiêu điểm theo cách thủ công có thể trở nên dễ dàng hơn so với việc phải đối mặt với hệ thống lấy nét tự động. Đồng thời, đừng nghĩ rằng lấy nét thủ công đòi hỏi bạn phải đặt tiêu điểm một cách hoàn hảo; đôi khi chỉ cần di chuyển một chút theo đúng hướng, đặt tiêu điểm gần đúng vị trí cũng có thể đủ. Điều này thường hiệu quả đối với các đối tượng trong suốt và đối tượng macro, nơi hệ thống có thể cố gắng lấy nét vào phông hơn là chủ thể.
Độ sâu trường ảnh
Độ sâu trường ảnh là thuật ngữ tổng quát chỉ cho khả năng của ống kính tập trung vào các khu vực cụ thể “trong tiêu điểm”. Các ống kính, đặc biệt là những chiếc có khẩu độ nhanh như f/1.4 và tiêu cự tele, thường có độ sâu trường rất hẹp.
Vùng lấy nét hẹp này có thể là thách thức đối với các hệ thống lấy nét tự động. Trong những tình huống như vậy, việc lấy nét thủ công có thể mang lại kết quả tốt hơn. Nhiều nhiếp ảnh gia chụp macro thường chọn lấy nét thủ công bằng cách điều chỉnh khoảng cách giữa ống kính và chủ thể, sau đó chụp ảnh vào thời điểm phù hợp, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào lấy nét tự động.
Làm sao để có được kết quả sắc nét khi lấy nét bằng tay?
Có một số cách để cải thiện kết quả lấy nét thủ công. Mặc dù có một số mẹo hữu ích, nhưng điều quan trọng nhất là bạn cần thực hành thường xuyên. Lấy nét thủ công là một kỹ năng và cần phải được phát triển thông qua trải nghiệm.
- Điều chỉnh Diopter: Đầu tiên, hãy điều chỉnh diopter trên ống ngắm của bạn để đảm bảo hình ảnh rõ ràng nhất. Điều này giúp bạn nhìn thấy màn hình hoặc ống ngắm sắc nét mà không cần căng mắt.
- Sử dụng Kính Lúp: Nếu bạn thích sử dụng màn hình phía sau để lấy nét, một chiếc kính lúp có thể giúp phóng to hình ảnh và giảm ánh sáng chói, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đánh giá tiêu điểm.
- Phóng Đại Hình Ảnh: Sử dụng tính năng phóng đại hình ảnh trên màn hình xem trực tiếp hoặc ống ngắm để kiểm tra và đặt tiêu điểm một cách chính xác.
- Sử dụng Focus Peaking: Nếu máy ảnh hỗ trợ, tính năng focus peaking sẽ làm nổi bật các vùng lấy nét trên màn hình bằng các màu sắc tươi sáng, giúp bạn xác định chính xác vị trí lấy nét.
- Lấy Nét Cao Nhất (Focus Magnification): Nếu có sẵn tính năng lấy nét cao nhất, hãy sử dụng nó để phóng to vùng lấy nét và dễ dàng kiểm soát việc lấy nét thủ công.
- Mở Rộng Độ Sâu Trường Ảnh: Nếu bạn gặp khó khăn, hãy mở rộng độ sâu trường ảnh bằng cách giảm khẩu độ hoặc sử dụng Lens góc rộng. Điều này giúp giảm áp lực khi lấy nét và tăng khả năng chụp được hình ảnh sắc nét.
Nhớ rằng, lấy nét thủ công đòi hỏi sự kiên nhẫn và thực hành. Hãy tận dụng các công nghệ hỗ trợ và điều chỉnh cài đặt để tối ưu hóa trải nghiệm lấy nét thủ công của bạn.
Tại sao nên sử dụng lấy nét thủ công?
Chụp trong mọi điều kiện ánh sáng
Một trong những lợi ích rõ ràng nhất của việc sử dụng lấy nét thủ công là khả năng chụp ảnh trong mọi điều kiện ánh sáng. Lấy nét thủ công trở thành sự lựa chọn xuất sắc khi bạn chụp ảnh trong điều kiện thiếu sáng. Khi sử dụng lấy nét tự động, ống kính có thể gặp khó khăn khi cố gắng tìm kiếm một điểm tiêu điểm, và thường không đạt được kết quả hiệu quả.
Chụp ở độ tương phản thấp
Có thể bạn đã nhận thấy rằng máy ảnh của mình gặp khó khăn khi lấy nét vào một số đối tượng nhất định ngay cả trong ánh sáng chói. Nếu bạn đang chụp thứ gì đó có màu sắc, tông màu và kết cấu tương tự với nền mà bạn đang chụp nó (như một bức tường trơn), ống kính của bạn có thể gặp khó khăn trong chế độ lấy nét tự động.
Khi bạn đang chụp ảnh bàn gỗ trên một bức tường gỗ, việc chuyển sang chế độ lấy nét thủ công sẽ giúp bạn kiểm soát nhiều hơn đối với điểm lấy nét trong ảnh của bạn.
Chụp ảnh Macro
Khi làm việc với độ sâu trường ảnh nhỏ, bạn muốn tránh ngay cả những lỗi nhỏ nhất trong việc lấy nét, vì nó có thể dễ dàng làm hỏng macro của bạn. Khi độ sâu trường ảnh quá hẹp, ống kính của bạn sẽ khó lấy nét vì nó đơn giản là không tìm thấy thứ gì để lấy nét. Sử dụng lấy nét thủ công cho phép bạn thực hiện các điều chỉnh nhỏ cho đến khi bạn hoàn toàn hài lòng với độ sắc nét của đối tượng.
Chụp ảnh qua chướng ngại vật
Nếu bạn đang chụp một đối tượng bị chặn bởi một vật thể ở phía trước, thì tính năng tự động lấy nét có thể không hữu ích. Ví dụ, giả sử bạn đang chụp ảnh động vật ở sở thú, triển lãm ở viện bảo tàng, hoặc nếu bạn đang chụp ảnh qua cửa sổ. Tự động lấy nét có thể chọn chướng ngại vật trước đối tượng của bạn và tập trung vào nó như là điểm quan tâm chính.
Lấy nét bằng tay sẽ giúp bạn tránh hoàn toàn vấn đề này. Tắt tự động lấy nét nếu bạn muốn tập trung vào việc lấy nét đúng, chẳng hạn như đối tượng phía sau kính hoặc hàng rào. Bạn thậm chí có thể đảm bảo rằng vật cản không được lựa chọn làm điểm lấy nét trong ảnh của bạn. Do đó, bạn sẽ cần phải điều chỉnh khẩu độ để nó ở một cài đặt rộng hơn (làm giảm độ sâu trường ảnh) và càng gần hàng rào hoặc kính chắn, càng tốt.
Bạn có thể chụp trong lặng lẽ
Bạn đã từng gặp tình huống khó chịu vì tiếng ồn lớn từ máy ảnh khi bạn đang cố gắng ghi lại âm thanh tinh tế, chẳng hạn như khi quay một buổi hòa nhạc, chụp ảnh động vật, hoặc muốn duy trì sự yên tĩnh trong môi trường quay? Tiếng ồn này thường xuất phát từ động cơ lấy nét tự động bên trong máy ảnh.
Nếu bạn muốn chụp ảnh mà không gây tiếng ồn, lấy nét thủ công là lựa chọn mà bạn có thể xem xét.
Chụp chính xác đối tượng chuyển động nhanh
Việc này có thể làm cho nhiều người cảm thấy khó hiểu. Một trong những ưu điểm của việc sở hữu và sử dụng hệ thống lấy nét tự động nhanh là khả năng chụp nhanh các đối tượng di chuyển. Tuy nhiên, đôi khi bạn có kế hoạch và sử dụng chế độ lấy nét liên tục, việc chụp một bức ảnh hoàn hảo vẫn có thể là một thách thức.
Nếu bạn biết rằng đối tượng sẽ đi qua một điểm cụ thể, lựa chọn việc lấy nét trước và đợi đến khi hành động diễn ra. Bạn chỉ cần nhấn nút chụp ngay trước khi đối tượng xuất hiện trong khung hình.
Với việc sử dụng lấy nét thủ công, bạn không phải mất thời gian để chờ máy ảnh lấy nét, điều này tăng cơ hội để bạn chụp được bức ảnh sắc nét và hoàn hảo. Đây là một kỹ thuật hiệu quả cho việc chụp hình thể thao, động vật hoặc xe cộ di chuyển nhanh.
Tạo ảnh toàn cảnh hoàn mỹ và ảnh HDR
Để chụp ảnh toàn cảnh hoặc thực hiện công việc HDR, bạn cần chụp một loạt ảnh và sau đó ghép chúng lại với nhau. Việc sử dụng lấy nét thủ công (và chân máy) là hoàn toàn cần thiết để đảm bảo chất lượng cao cho những bức ảnh như vậy.
Chụp ảnh chân dung đẹp hơn
Trong chụp ảnh chân dung mọi người, việc lấy nét đúng đắn cho đôi mắt (mặc dù ví dụ bên trái là môi) thường là quan trọng. Chuyển sang lấy nét thủ công giúp bạn có thể kiểm soát hoàn toàn quá trình này, tránh việc phải dùng điểm lấy nét trên máy ảnh, nhấn nửa chừng và sau đó định vị lại khung ảnh.
Việc lấy nét thủ công trong chân dung giúp đảm bảo rằng người xem sẽ tập trung vào phần khuôn mặt mà bạn muốn họ chú ý.
Kết luận
Chụp ảnh với lấy nét thủ công không chỉ là cách xuất sắc để phát triển kỹ năng của bạn mà còn là một bước quan trọng trong việc hiểu rõ thiết bị nhiếp ảnh của mình. Dù bạn có thể chưa ưng ý những bức ảnh trong giai đoạn đầu mới chụp, nhưng qua thời gian luyện tập, bạn sẽ ngày càng nắm bắt được cách máy ảnh và ống kính phản ứng trong từng tình huống. Nhờ đó, bạn sẽ tự tin hơn và trở thành một nhiếp ảnh gia giỏi hơn, vượt qua những hạn chế của việc sử dụng lấy nét thủ công.
